Mart ayında 130, 2023 yılının ilk üç ayında (90 günde) 463 işçi hayatını kaybetti

Pazarcık ve Elbistan depremleri sonrası yıkım, enkaz kaldırma, depolama ile tekrar gündeme gelen asbest sorunu esasen yıllardır (özellikle kentsel dönüşüm ve gemi söküm süreçleri ile birlikte) bir işçi-halk sağlığı sorunu olarak karşımızda duran ve üzeri örtülen bir konu. Asbest yıllarca bina yapımında kullanıldı: Çatı, yer ve tavan kaplamaları, yalıtım amaçlı püskürtme kaplamalar, yangına dayanıklı yalıtım panelleri, kaloriferler, kazanlar, asbestli çimentodan imal edilmiş ürünler, conta elemanları, atık su boruları ve derzlerde.

Peki, asbest nedir? Asbest (amyant), ısıya, aşınmaya, kimyasal maddelere oldukça dayanıklı, yapısal özellikleri açısından esnek, silikat kristallerden oluşan lifli yapıda bir mineraldir. 19. yüzyılın ikinci yarısından sonra ısıyı ve elektriği yalıtması, sürtünmeye ve asit gibi maddelere dayanıklı olması nedeniyle sihirli mineral olarak tanınmaya başladı ve endüstride geçmişte üç binden fazla alanda kullanıldı. Fakat 20. yüzyılın ikinci yarısından sonra insan sağlığına önemli zararlar veren ve kanser hastalığına sebep olan bir madde olduğunun tespit edilmesi ile asbest maddesi için öldürücü toz tanımlaması yapıldı. Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı, her yıl dünyada kanser yapıcı maddeleri düzenli olarak özelliklerine göre gruplara ayırır. Ajansın kanserojen maddeler listesinde asbest maddesi, “kesin kanserojen” tanımlanması ile 1. grupta sınıflandırıldı. Bugün pek çok ülkede ve pek çok alanda kullanımı kısıtlanmış/yasaklanmış durumda. Ülkemizde de asbest kullanımı 2010 yılı itibariyle yasaklandı. Bu gelişmelere rağmen, DSÖ verilerine göre dünyada 125 milyon kişi çalışma ortamlarında asbeste maruz kalmakta ve ILO verilerine göre her yıl 100 bin işçi, çalışma ortamlarında asbeste maruz kalmalarının yol açtığı hastalıklar nedeni ile ölmektedir. Asbestin solunum sistemi başta olmak üzere sağlık üzerine iki grup etkisi vardır: Kanser dışı hastalıklar ve kanserler. Asbestin yaptığı kanser dışı hastalıkların başında akciğerlerde sonuçta nasırlaşmaya ve solunum yetmezliğine giden bir pnömokonyoz olan asbestozis; akciğerlerin üzerindeki zarda kalınlaşmalar, kireçlenmeler, akciğer zarlarında su toplanmasıdır. Asbest ayrıca akciğer ve akciğerin üzerindeki zarın kanseri (mezotelyoma) başta olmak üzere değişik organ kanserlerine de neden olur. Özellikle bu kanserlerden mezotelyoma günümüzde tam bir tedavisinin olmaması nedeniyle en ağır ve öldürücü olanıdır. Asbeste ilk maruziyet ile bu kanserlerin gelişmesi arasında geçen süre bazı kişilerde 40 yılı geçebilmektedir. Özellikle beraberinde kişi sigara da içiyorsa akciğer kanseri riski 90 kat artmaktadır. Asbest kullanımı yasaklanmış olmasına rağmen eski maruziyetlerin etkisinin önümüzdeki 30-40 yıl devam edeceği bilinmektedir. Ayrıca asbest lifleri maruz kalan kişilerin giysileri ile ev (çadır, konteyner) ortamına taşınabiliyor. HASUDER’in açıklamasına göre Sağlık Bakanlığı’nın yayımladığı Türkiye Asbest Kontrolü Stratejik Planı dokümanında 2012 yılında asbest ile kırsal alanda temas etmiş 1 milyon kişinin olduğu ve bunların yaklaşık yüzde 33’ünde asbest nedenli hastalıklar gelişecek ölçüde asbest ile temas olduğu ve toplamda 473 köyde asbest içerikli toprak kullanıldığı belirtilmektedir. Bu noktada, deprem bölgesinde yıkım, enkaz kaldırma ve depolama süreçlerinde vereceğimiz mücadele, uzun vadede yüz binlerce insanımızın sağlığını ilgilendirmektedir. Şu an için asbest içeren büyük bir enkaz (ki toplamının Erciyes Dağı boyutlarında olduğu tahmin ediliyor), uygun olmayan bir yıkım ve enkaz kaldırma faaliyeti ile atıkların atıldığı yerlerin uygun olmadığını görüyoruz. İlk etapta dikkat edilmesi gereken acil hususların tekrar altını çizelim: Enkazlar profesyonel ekiplerce kaldırılmalıdır. İş makinelerinin çalıştırılma şekli etrafa asbest yayılmasını azaltabilecektir. Uygunsuz ve aşırı toz çıkmasına yol açacak biçimde yapılan enkaz kaldırma çalışmaları engellenmelidir. Enkaz kaldırma çalışmalarında sulama yapılması kaldırılan tozun etkisini azaltacaktır. Bu nedenle enkaz çalışmalarına sulama eşlik etmelidir. Kaldırılan enkazın döküleceği yerler doğru ve merkezi bir planlama ile belirlenmeli, rastgele hafriyat dökülmesi engellenmelidir. Enkaz kaldırma çalışmasına katılanların “FFP2” veya “FFP3” tipi yüksek koruyucu maske kullanması, sağlık açısından bir zorunluluktur. Bu bağlamda bu tür maskelerin bölgeye ulaştırılması gerekmektedir. Pandemi döneminde yaygın kullanıma giren basit cerrahi maskeler bu maddelere karşı koruyucu değildir... Üç ayda 463 iş cinayeti! Yüzde 67’sini ulusal basından; yüzde 33’ünü ise işçilerin mesai arkadaşları, aileleri, iş güvenliği uzmanları, işyeri hekimleri, sendikalar ve yerel basından öğrendiğimiz bilgilere dayanarak tespit ettiğimiz kadarıyla 2023 yılının ilk üç ayında en az 463 işçi hayatını kaybetti... 1- Bu yıl da her gün “en az” 5 işçi iş cinayetlerinde hayatını kaybetti. En az diyoruz çünkü tespit ettiklerimiz basına yansıyanlar ya da bize bildirilenler. Bir yandan deprem bölgesinde kaybettiğimiz işçi arkadaşlarımızın bilgisine ulaşmak neredeyse imkansız. Diğer yandan deprem gündemi nedeniyle diğer şehirlerdeki iş cinayetlerinin de basına yansıması azaldı. 2- Depremde Hatay İskenderun Devlet Hastanesi binasının A bloğu yıkıldı. Enkaz altında tespit edebildiğimiz kadarıyla 18 sağlık emekçisi ve 80 hasta hayatını kaybetti. Hastanenin internet adresinde halen “1000 yatak kapasiteli tek yerleşke içerisinde yeni hastane binası en acil ihtiyaç olarak görülmektedir. 2012 yılında hastanemiz A Blok’unda yapılan ‘Deprem Dayanıklılık Testi’ raporu olumsuz gelmiştir. A Blok fiziki olarak eski olup 4-6 yataklı koğuş tipi odalar bulunmaktadır” ifadesi yer almaktadır. Mart ayında yapılan bilirkişi ve ön inceleme raporunda da “kolon, kirişlerde dere ve çay malzemesi kullanıldığı ve 2,5 cm ebatlarından büyük agregaların gözlendiği” ve yine zeminde sorunlar olduğu tespit edildi. Yine depremde yıkılan Hatay Eğitim ve Araştırma Hastanesi Ek Hizmet Binası’nda da enkaz altında tespit edebildiğimiz kadarıyla 7 sağlık emekçisi hayatını kaybetti. 3- Depremde yıkılan Adıyaman Arsemas Hotel’de geçici görevlendirme ya da eğitim için bulunan 32 kimya işçisi, uygulama ve eğitim gezisi nedeniyle Adıyaman İsias Otel’de bulunan 32 rehber ve Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi’nin kulüp binasında kalan 8 güreşçi enkaz altında kalarak hayatlarını kaybettiler. 4- Uzun çalışma saatleri, yoğun çalışma, sigortasız çalışma ve her türlü kuralsızlığın hakim olduğu ve sendikal örgütlenmenin yok gibi ya da zayıf olduğu bir meslek moto kuryelik. Bu yıl da ölümlerin arttığı bir meslek olarak moto kuryelik raporlarımızda öne çıkıyor. Şu ana kadar 18 moto kurye iş cinayetlerinde hayatını kaybetti. 5- İş cinayetlerinin önemli bir nedeni trafik, servis kazaları. Ancak bu ölümler iş cinayeti olarak değil trafik kazası olarak görülüyor. Oysa tır, kamyon, otobüs, servis minibüsü, taksi şoförleri uzun çalışma saatlerinde ve neredeyse dönüşümsüz çalışmaktalar. Diğer yandan araçların yeterli bakımı yapılmıyor ve eski araçlar kullanılıyor, yol aydınlatması veya düzenlemelerinde sorunlar var vb. Şoför ölümleri bir iş cinayetidir, yine servislerde birçok işçi iş cinayetlerinde hayatını kaybetmektedir. Ayrıca trafik kazaları birçok yurttaşında ölümüne neden olduğu için bir halk sağlığı sorunudur. 6- SGK iş kazası istatistiklerinde kadın işçi ölümleri toplam ölümlerin yüzde 2’sidir. Oysa biz kısıtlı olanaklarımızla 2023 yılının ilk üç ayında kadın işçi ölüm oranını yüzde 8 olarak tespit ettik. Bu ölümler esas olarak tarımda yoğunlaştığı (sigortasız olduğu) için kayda alınmıyor. 7- Sayısı 7-8 milyona ulaşan ve büyük bir çoğunluğunun “ücretli çalışan” olduğu göçmen işçilerin iş cinayeti sonucu ölümleri de artıyor. Bu yılın ilk üç ayında en az 24 göçmen iş cinayeti tespit ettik. Bu işçilerin yüzde 54’ü ise Suriyeli ve Afganistanlı. Bu durum Türkiye’de göçmen işçiliğin mültecilik temelinde hayata geçtiği gerçeğini ortaya koyuyor. 8- İş cinayetlerinde ölen işçilerin 29’u sendikalı (yüzde 6,26) 434’ü sendikasız (yüzde 93,76). 9- İş cinayetleri, deprem bölgeleri dışında esas olarak sanayileşmiş büyükşehirlerde yoğunlaşıyor. Diğer yandan tarımsal bölgelere ve her şehirdeki inşaat faaliyetlerine dikkat çekmek gerekiyor. Yine Anadolu şehirlerinin neredeyse tamamına yayılan OSGB gerçekliği var. 2023 yılının ilk üç ayında 60 şehirde iş cinayeti tespit etmiş durumdayız... 2023 yılının ilk üç ayında iş cinayetlerinde hayatını kaybeden 463 işçiyi saygıyla anıyoruz… Hakan Dumanoğlu, Gholamdastgır Ahmedzey, Hüseyin Kıvrak, Abdullah Gücel, Erol Akman, Alihan Yurdakul, İsmail Güzel, Doğan Çelen, Sazet Karacan, Ali Kara, Mustafa Erdoğan, Yusuf Harmancı, Sabri Öztürk, Halil Şenel, Arif Çamur, Hüseyin Atayık, Kadir İlkimen, Salim Turupçu, Halil İbrahim Küçük, İsmail Özdemir, Yener Fırat, Zafer Ülgey, İlteriş Ertekin, İdris Azaley, Ünal Engin, Erol Öztürk, Seyhan Ersöz, Ahmet Derinsu, Ali Uçar, Derviş Taş, Abdulkadir Yüksel Kınacı, Mehmet Zeki Kaya, Bilal Torun, Akay Karadana, Yunus Arslan, Muhittin Gökçe, Ali Coşkun, Şevki Markal, Cumaali ., Ahmet Sevim, Aleyna Özsakız, Yunus Şensoy, Muhammet Emin Seçer, Cem Yayla, Mitat Yaltırık, Halil Can Tiril, Yünus Yılmaz, Ayşe Erbaşlı, Fatma Öztürk, Burak Aslankıran, Osman Başkut, Şahin Yenigün, Arif Karayavuz, Tanju Eş, Ramazan Şenoğul, Yılmaz Adsay, Yunus Emre Sönmez, Halil İbelek, Sinan Durmuş, Abdurrahman Ertürk, Roushen Övezov, Cebrail Gövcecik, İsmail Erturan, Şemsettin Güneş, Emre Büyükaslan, Hakan Puğaça, İlhan Tunay, Mesut Yıldız, Sadık Selçuk Gölgelikaya, Abdulkadir Gökkaya, Zeynal Abidin Öztürk, Metin Esmertaş, Ahmet Jurnal, Yonca Kayaalp, Mustafa Yıldırım, Cuma Sevindik, Mehmet Fadıl Ceylan, Abuzer Özbeytümer, Ali Kasap, Muzaffer Bulğu, Zeki Polat, Ahmet Batuhan Ağdağ, Muhammet Kaya, Mustafa Aslan, Mesut Uysal, Yusuf Oran, Furkan Ekinci, Mansur Selman Pehlivan, Hüseyin Çarçabuk, Ahmet Hüseyin Sertoğlu, Abuzer Erdoğan, Şevket Gönder, Abdullah Samet Aygül, Yücel Keleş, Murat Duran, Mehmet Vehbi Yılmazer, Bayram Alkan, Sevinç Altın, İbrahim Özbek, Erdal Çeğil, Ramazan Gülşahin, Ekrem Gürses, Mesut Can, Adem Ş., Nidal Eldenden, Köksal Yıldız, Adem Güler, Cengiz Kayhan, Seyfullah Sezer, Selahattin Demir, Gencehan Daşdemir, Efe Demir, Abdulsamet Ceylan, M.C.Y., Oğuzhan Çakar, Alper Tunga Yılmaz, Adem Mamak, Bayram Erbil, Selahattin Uysal, Semih Yılmaz, İlhami Demirtaş, İbrahim Akay, Mustafa Yaşar Gümüş, Tugay Bürücüler, Hafız Çetin, Soner Er, Berkay İsabetli, Niyazi Bilgiç, Cemal Karademir, Yakup Uçar, Abdurrezzak Kahya, Merve Kurt, Atalay Seyrekbasan, Mustafa Çelikkol, Necati Onaran, Esat Sarısu, Mustafa Tolga Olçay, Ruken Adam, Fatma Kaya, Büşra Keleş, Abdullah Macit, Kamuran Önen, Yusuf Tunç, Kürşat Kılna, Erdal Sarıkaya, B.T., Murat Altınöz, Mehmet Çap, İsmail Yıldırım, İsmet Doygun, Mehmet Canlı, İsmail Alakız, Ramazan Çetin, Rortguly Sehetliyev, İsa Özdemir, İsmail Berk Odabaşı, Hüseyin Kaan Demir, Gökhan Kubulan, Bahri Özdal, Veysel Arakesen, Turgay Bayazıt, Hayrettin Baytar, Göksel Ayyıldız, Elbir Altan, Halit Doruk, Duygun Yıldız, Haydar Karanfil, Yusuf Günbay, Samet Sevinç, Kerem Anış, Erol Ererden, Zekeriya Eraslan, Hüseyin Genç, Yusuf Genç, Tunahan Çoban, Mehmet Sade, İsa Aktaş, Osman Adanur, Fuat Türk, Gültekin Işık, Murat Baltaoğlu, Hüseyin Aslan, Vedat Acar, Adil Bozkurt, Emin Barası, Nursi Oğuz, Emre Ergin, Hasan Acar, Turan Ekinci, Aziz Körlek, Metin Öztemel, Mahmoud Mahmoud Elyased Negm, İlkay Burgucu, Yılmaz Şahin, Murat Karakuş, Ramazan Kılıçoğulları, Seyfullah Şahin, Ahmet Atılgan, Mehmet Yılmaz, Hasan Dönder, Emre Hasoğlu, Ertuğrul Dilaver, Muhammed Beştaş, Osman Akkaya, Siracettin Bahçıvanci, Umut Gökgöz, Hüseyin Serdar, Ömer Atlı, Aziz Yelegen, Mansur Eyüpoğlu, Şatır Ahmet Sevinç, Cumhur Arıbeyi, Noorullah Amiri, Faruk Demirel, Mustafa Özkaya, Mehmet Karaoğlu, Muhammet Nahsen Çiftçi, Hasan Balcı, Fehmi Erörs, Mehmet Gündüz, Emin Kalem, Mühsün Keleş, Hasan Balcı, Yüksel Demirci, Celal Karaman, Erol Uzman, Çetin Sancak, Halil Çopuro, Mervan Öztekin, Cihan Balta, Hamdin Geyik, Mustafa Şimşek, Nurhat Kulu, Melik Demir, Halil Oktay, Waad Ghanım Merıe Merıe, Muhammet (Ahmet) Erbaş, Yusuf Koç, Sinan Bekdaş, Nafiz Tonaz, Erol Erben, Veli Karagül, Emrah Soyal, İsmail Hakkı Tüzün, Fatih Çiftçi, İhsan Çelik, Kerim Çakır, Şakir Keskin, İlhan Yetim, Abdullah Karataş, A.K., Arif Osman Şener, Bektaş Döner, Serdar Ateş, A.K., Tayyar Ercan, İbrahim Mavi, Faruk Koçyiğit, Emin Ergün, Yavuz Ceylan, Gökhan Aydın, Servet Tarhan, Yaşar Duymaç, Fikret Zaif, Emir Zaif, Mustafa Öksüz, Osman Pirinç, Bayram Gür, Osman Ünsal, İbrahim Özbeg, K.D., Necmeddin Aygün, Mucip Kurtli, Mustafa Yıldırım, Ahmet G., Server Cüneyidioğlu, Hüseyin Cüneyidioğlu, Misbah Hallak, Hasan Tanrıöver, Saffet Türkoğlu, İsmet Yanık, Nihat Çakıroğlu, Celal Yalçın, Osman Karaca, Sami Kara, Mert Balcı, A.Y., Galip Aydın, İsmail Taş, Mehmet Akif Yıldız, İhsan Gür, Aydın Altun, Gurbet Yardım, Murat Ovat, Haydar Serinci, S.K., Can Yüce, Bayram Aygör, Hasan Kibar, Leonardo Alvarez Salano, Dursun Ali Özer, Serhat Şaştı, Necmi Birsayi, Veli İrkek, Cemalettin Şener, Mümin Tek, Serdar Önen, Hasan Kaymaz, İlker Şahin, Süheyla Usta, Bahri Sarı, Nurettin Aydın, Hakan Yaylacı, Pelin Sakaroğlu, Kübra Kurnaz, Rukiye Acuner, Hilmi Kaya, Emel Bal, Rukiye Kıyılı, Şevket Volkan Altay, Mehtap Kestek Kalkan, Fatma Bayıroğlu, Şeyma Nur Cansız, Halime Sevinç Eroğlu, Seracettin Yeniçeri, Halime Gök, Asiye Gül, Sevda Bahçe Sertkol, Muzaffer Kılınç, Abbas Erkul, Erkan Acar, Şenay Çömlekçi, Ömer Faruk Alioğlu, Hemra Mammedov, Hüseyin Kaya, Serhat Erdem, Mustafa Boral, Özgür Demirer, Şahin Çakar, Muhsin Yaman, İbrahim Bölükbaşı, Ali ., Özkan Ateş, Serkan Özdemir, Kadir Karadağ, Ercan Şahin, Mehmet Eskisarılı, Ahmet Taş, Ali Gürsoy, Aslan Ekiz, Eray Şimşek, Halil İbrahim Erdine, Hasan Sarıtürk, Ozan Datlı, Ahmet Durman, Ali Osman Aydın, Aykut Bulut, Bahtiyar İsrafiloğlu, Çağkan Yılmaz, Çiğdem Şimşek, Emin Uysun, Etem Yedek, Ali İsrafiloğlu, Hasan Öz, İmran Aydoğdu, Müzeyyen Gökçen, Önder Cirik, Fikri Töre, Hazal Baytekin, İdris Talha Kartav, Johanna Carolina Kap, Kağan Yıldız, Lenur Seyfettinoğlu, Nazımcan Hartlap, Ozan Koç, Ömer Kale, Ömer Tabarlı, Samet Burak Bingöl, Sefa Veysel Yaşar, Tahsin Cem Efe, Tamer Özdoğru, Tayfun Dal, Turgut Mustafa Yedek, Ukba Alhomsi, Umut Ulaş Tan, Mehmet Kalaycı, Malik Kara, Kulturayev Behruz, Abbas Şahin, Mehmet Tekin, Volkan Kemal Özdemir, Nurten İnan, Salih Davut, Oğuzhan Yazıksız, Bülent Yahşi, Berkant Çakıcı, Oğuzcan Aydın, Yusuf Uğur Uzunsakaloğlu, Emre Tiftikçi, Şehmus Hatay, Mustafa Ata Tıraş, Mesut Aydın, Muhammet Tarakçı, Hıdır Canoluk, Ahmet Korkmaz, Burhan Kurtuluş, Necmettin Sevil, Halit Baydoğan, Feridun Kır, Koçali Serkant Kiraz, Hasan Doğan, Umut Can Çankır, Zeliha Z., Ferman Ekinci, Merve Abra, Vedat Akın, Mustafa Mucaf, Ahmet Yüksel, Süleyman Kayar, Mahmut Kayar, Metin Doruklu, Dilay Ceviz, Muhammed Elali, İ.Ç., Osman Ayhan, Mehmet Güleşir, Hüseyin Hamarat, Abdülaziz Kartal, Emine Gök, Hüsmen Kılıç, Jumagul Rozyyeva, Raziye Pala, Hasan Özkan, Abdüllatif Taccine, Samet Baştürk, Sadık İrfan, Ahmed Cengiz, Mustafa Ak, Abdelmonsif Mahmoud Abdelhamied Ali, Muzaffer Baydemir, Haydar Korkmaz, Şemseddin Yıldırım, Hasan Başarslan, Ömer Aldırmaz, Abdurrahman El Şeyh, Abdullah Neccar, Bakican Kakaliç ve ismini öğrenemediğimiz 16 işçi...